Γκάιντα

Γκάιντα

Αποτελείται από το επιστόμιο, το ασκί και δύο αυλούς. Τα εξαρτήματα της γκάιντας, το επιστόμιο και οι δύο αυλοί δε δένονται κατευθείαν στο ασκί αλλά προσαρμόζονται, το καθένα, στο κεφαλάρι, μια βάση από ξύλο ή κόκαλο (κέρατο) μόνιμα δεμένη στο ασκί. Το επιστόμιο, ένας κυλινδρικός ή κωνικός σωλήνας από ξύλο, κόκαλο ή και καλάμι απ’το οποίο φυσάει και γεμίζει το ασκί με αέρα ο γκαϊντιέρης, έχει μήκος – μαζί με το μέρος της ξύλινης ή κοκάλινης βάσης που είναι έξω από το ασκί – από12, περίπου, έως και 20 εκατοστά, κάποτε.  Έχει κι αυτή βαλβίδα που σταματάει τον αέρα να φύγει όταν δε φυσάει ο παίκτης. Ο μακρύς αυλός, σε τρία συνήθως κομμάτια, το ένα μέσα στο άλλο, έχει μήκος 50 περίπου, έως70, κάποτε και παραπάνω εκατοστά. Χωρίς τρύπες μ’ένα μπιμπίκι με μονό επικρουστικό γλωσσίδι (τύπου κλαρινέτου), προσαρμοσμένο στο κομμάτι που είναι κοντά στο ασκί, δίνει ένα μόνο φθόγγο. Το εσωτερικό κυλινδρικό άνοιγμα του αυλού αυτού δεν είναι πάντα το ίδιο σ’όλο το μήκος του. Ο μακρύς αυλός λέγεται μπουρί ή μπάσο. Ο άλλος αυλός, ο κοντός είναι για τη μελωδία και έχει συνήθως 7 τρύπες μπροστά και 1πίσω ή 6+1. Είναι κυλινδρικός και ίσιος ή καταλήγει σε χοάνη, άλλοτε πολύ μικρή και άλλοτε μεγαλύτερη που γυρίζει και σχηματίζει αμβλεία γωνία με το σωλήνα του αυλού. Στο επάνω μέρος του κυλινδρικού σωλήνα, εκεί που αυτός ενώνεται με το ασκί, προσαρμόζεται ένα μπιμπίκι με μονό επικρουστικό γλωσσίδι (τύπου κλαρινέτου). Οι τρύπες στον κυλινδρικό σωλήνα του αυλού είναι σε ίση, σχετικά απόσταση η μία από την άλλη. ∆εν έχουν όμως τις ίδιες διαστάσεις και συχνά διαφέρουν στο σχήμα τους: οι μεγάλες είναι αυγόσχημες και οι μικρές συνήθως στρογγυλές. Μικρές τρύπες, μία ή δύο, που δεν πατιούνται ποτέ από τα δάχτυλα «είναι για τη φωνή», όπως αυτές στην τζαμάρα και το ζουρνά, ανοίγονται συχνά στα πλάγια της γυριστής χοάνης ή στο κάτω μέρος του ίσιου κυλινδρικού σωλήνα του αυλού. Μια μικρή στρογγυλή τρύπα ανοίγουν επίσης συχνά μεταξύ της δεύτερης και τρίτης, απ’τα κάτω, τρύπας, στο πίσω μέρος του ίσιου κυλινδρικού σωλήνα. Την τρύπα αυτή τη χρησιμοποιεί ο γκαϊντέρης, βουλώνοντάς την περισσότερο ή λιγότερο με κερί, για ν’αποκτήσει το σωστό τονικό του ύψος ο φθόγγος που δίνει η πρώτη,απ’τα κάτω,τρύπα του αυλού. Η πρώτη τέλος απ’τα πάνω τρύπα –η μικρότερη συνήθως σε σύγκριση με όλες τις άλλες – έχει σφηνωμένο στο άνοιγμά της, μέσα στο σωλήνα του αυλού, ένα μικρό σωληνάκι, συνήθως από φτερό κότας. Ο μακρύς αυλός κρατιέται συνήθως κάτω απ’τη μασχάλη ή τον αφήνουν να ακουμπάει πάνω στον ώμο ή το μπράτσο. Η τονική της κλίμακας είναι συνήθως η τέταρτη τρύπα απ’τα κάτω. Οι 7+1 τρύπες της γκάιντας δίνουν τα διαστήματα της φυσικής διατονικής κλίμακας. Η γκάιντα παίζεται μόνη της. Παίζεται όμως και μαζί με άλλα όργανα:γκάιντα και τουμπελέκι
ή γκάιντα και νταϊρές (ντέφι). Επίσης γκάιντα και νταούλι και στην περιοχή του  Έβρου γκάιντα και λύρα και προπολεμικά γκάιντα και μασά.